Thuế thu nhập đối với cá nhân kinh doanh: Chính sách đơn giản dễ thực hiện thì khó công bằng

Đó là khẳng định của Chủ tịch Hội tư vấn thuế  Việt Nam bà Nguyễn Thị Cúc khi trao đổi với phóng viên xung quanh cách tính thuế TNCN đối với hộ kinh doanh trong năm 2015.

Từ 1/1/2015 nhiều điểm mới trong cách tính thuế TNCN đối với hộ kinh doanh bắt đầu được áp dụng. Theo bà, đâu là những quy định có ảnh hưởng nhất đến đối tượng này?

Trước đây, thuế TNCN với các cá nhân kinh doanh được xác định căn cứ trên thu nhập chịu thuế, tính theo tỷ lệ phần trăm (%) trên doanh thu, có tính giảm trừ gia cảnh khi xác định thu nhập tính thuế và được áp dụng theo biểu thuế lũy tiến từng phần. Nhưng theo quy định mới của Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều tại các luật về thuế (Luật số 71), kể từ 1/1/2015, cá nhân có thu nhập từ 100 triệu đồng/năm trở xuống sẽ không phải nộp thuế GTGT và TNCN. Đối với trường hợp có doanh thu trên 100 triệu đồng/năm  sẽ phải nộp thuế TNCN theo tỷ lệ trên doanh thu đối với từng lĩnh vực, ngành nghề sản xuất kinh doanh. Cụ thể, tỷ lệ với ngành phân phối, cung cấp hàng hoá là 0,5%, ngành dịch vụ, xây dựng không bao thầu nguyên vật liệu là 2%; ngành sản xuất, vận tải, dịch vụ có gắn với hàng hoá, xây dựng có bao thầu nguyên vật liệu là 1,5%; thu nhập từ các hoạt động kinh doanh khác là 1%. Riêng hoạt động cho thuê tài sản, cho thuê nhà, đại lý bảo hiểm, đại lý xổ số, đại lý bán hàng đa cấp thì tỷ lệ nộp thuế trên doanh thu là 5%.

Đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán trước đây thực hiện 2 phương pháp tính thuế (0,1% doanh thu hoặc 20%/lãi chuyển nhượng), thì nay sẽ áp dụng một mức thuế suất 0,1% trên giá chuyển nhượng chứng khoán từng lần và không quyết toán thuế TNCN đối với thu nhập này. Thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản cũng được áp dụng một mức thuế suất 2% trên giá chuyển nhượng từng lần. Các quy định mới này nhằm nâng cao tính đơn giản, minh bạch trong việc xác định thu nhập, kê khai nộp thuế TNCN. 

Trong thời gian vừa qua, dư luận có phản ánh về việc áp dụng thuế theo tỷ lệ trên doanh thu khiến nhiều hộ kinh doanh, đặc biệt là hộ cho thuê nhà bị điều tiết thuế ở mức cao hơn nhiều so với trước đây. Xin bà cho biết quan điểm của cá nhân về vấn đề này? 

Theo quy định mới của Luật số 71, đối với hộ kinh doanh, cá nhân cho thuê tài sản (nhà, đất, xưởng, ôtô...) mà phổ biến nhất là cho thuê nhà, nếu doanh thu trên 100 triệu đồng thì phải nộp thuế TNCN theo tỷ lệ phần trăm/doanh thu. Cụ thể, nếu hộ kinh doanh có thu nhập cho thuê nhà là 200 triệu đồng/năm thì sẽ lấy doanh thu nhân tỷ lệ 5% sẽ ra mức nộp thuế TNCN khoảng 10 triệu đồng/năm, trong khi theo cách tính của năm 2014, hộ cá nhân sẽ không phải nộp thuế, vì đã giảm trừ gia cảnh. Tuy nhiên, đối với những người có thu nhập cao hơn 4,8 tỷ đồng/năm thì theo quy định hiện hành sẽ chỉ phải nộp thuế 240 triệu đồng/năm thay vì phải nộp 332,8 triệu đồng/năm theo cách tính của năm 2014, tương ứng giảm được trên 92 triệu đồng. Như vậy, thực hiện luật thuế mới những người có thu nhập thấp dưới 100 triệu/năm được miễn thuế hoàn toàn, những người có thu nhập cao trên 214 đồng/tháng sẽ được giảm bớt nghĩa vụ thuế còn người thu nhập ở mức giữa trung bình sẽ phải nộp thuế ở mức cao hơn. 

Theo tôi, đây là vấn đề tất yếu của việc lựa chọn cách tính thuế đơn giản. Bởi theo thông lệ quốc tế, muốn đảm bảo tính công bằng thì phải có hóa đơn chứng từ để xác định được dòng tiền, chi phí khấu hao, từ đó xác định thu nhập chịu thuế, mức chiết trừ gia cảnh và nộp thuế theo biểu thuế lũy tiến từng phần. Thực tế ở Việt Nam trong thời gian qua cho thấy, việc quản lý dòng tiền đối với các hộ kinh doanh là khá khó khăn khi có đến 90% các hộ không lưu giữ hóa đơn chứng từ. Thêm vào đó, trình độ nhận thức của các hộ kinh doanh còn rất hạn chế nên việc tự tính, tự khai thuế theo phương pháp trước đây rất phức tạp. Chính vì vậy, Nhà nước đưa ra cách tính lấy doanh thu nhân với tỷ lệ phần trăm, để tạo thuận tiện cho người nộp thuế. Tuy nhiên lựa chọn phương pháp nào cũng sẽ có mặt trái của nó, nếu chính sách đơn giản, dễ thực thi sẽ ảnh hưởng nhất định đến yếu tố công bằng.

Với vai trò là cầu nối giữa cơ quan quản lý và người nộp thuế, trong thời gian tới, Hội tư vấn thuế sẽ có kiến nghị gì để người dân đồng thuận và thực hiện tốt nghĩa vụ thuế?  

Để tạo sự đồng thuận trong xã hội, khi sửa đổi luật phải có sự kế thừa của chính sách hiện hành, nhằm hài hòa mức điều tiết của các nhóm ngành hàng kinh doanh và tính toán kỹ về ngưỡng chịu thuế, tránh sự khác biệt quá lớn giữa quy định cũ và quy định mới. Bên cạnh đó, cần có sự phân biệt rõ ràng giữa các ngành hàng và áp dụng mức thuế khác nhau. Đơn cử như đại lý bảo hiểm, đại lý bán hàng đa cấp, đại lý xổ số… không cần phải đầu tư nhiều về cơ sở vật chất, chi phí chủ yếu là nhân công nên mức thuế phải khác với các hoạt động cho thuê nhà, tài sản phải đầu tư nhà xưởng, cơ sở vật chất và các chi phí duy tu bảo dưỡng khác. Ngoài ra, cơ quan quản lý cần phối hợp với các tổ chức, hiệp hội ngành nghề đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu đúng đạo lý của chính sách và thực hiện đúng pháp luật thuế./.

Tổng Cục Thuế